Fratelli Tutti

Paus Franciscus overleed met Pasen in het Jaar van de Coöperatie. Is dat een symbolische impuls? In ieder geval bracht deze samenloop zijn document over broederschap en sociale vriendschap uit 2020 weer onder mijn aandacht. Katholiek of niet, je kunt niet ontkennen dat Jorge Bergoglio een bijzonder mens was. De film ‘The two popes’, die een inkijk geeft in zijn leven, is een aanrader voor iedere coöperatiebestuurder: je hoeft niet perfect te zijn om leiding te geven.

Zijn pauselijke naam en de inspiratie voor zijn geloofsbrieven ontleende de Argentijnse priester aan Franciscus, een kerel die in de oorlogszuchtige tijd van de kruistochten ervoor pleitte om vijandigheid en conflict te vermijden. Franciscus streefde er niet naar anderen te overtuigen van zijn visie. Integendeel hij hielp anderen nog meer zichzelf te worden.

Jezelf worden, betekent verantwoordelijkheid nemen. In de eerste plaats voor jezelf, zowel psychisch als materieel: je eigen broek ophouden. In de tweede plaats in relatie tot anderen en ten derde zonder het grote geheel te schaden. Wat dit derde punt betreft: Paus Franciscus noemde de aarde ‘ons gezamenlijke huis’ waar we allemaal in wonen en waar we samen voor moeten zorgen.

Inzake punt twee, samen met anderen: NCR geeft het Jaar van de Coöperatie het thema ‘solidariteit’ mee. Coöperatieve solidariteit (is dit eigenlijk geen pleonasme?) begint ook bij jezelf: je eigen broek ophouden, zorgen voor je eigen onderneming. Vervolgens anderen stimuleren hetzelfde te doen. Door je gedrag, je woord of je inzet voor de gezamenlijke onderneming: de coöperatie.

Daarvoor hoef je geen grootheid á la Franciscus te zijn. ‘We’re only human after all’, zingt Rag’n Bone Man. Onderzoek door biologen leert ons dat wederkerig gedrag meer voorkomt als de kans dat mensen elkaar vaker treffen groter is. Solidariteit werkt dus beter in overzichtelijke groepen: buurten, verenigingen, coöperaties. Daar treffen we elkaar vaker en bouwen we aan relaties die voor de langere termijn constructief zijn. Daar vermijden we conflicten of lossen we ze op want morgen moet ik weer met jou samenwerken. Overigens ontdekten evolutionair biologen dat een strategie van aardig zijn en elkaar iets gunnen je meer oplevert dan de ander gebruiken voor je eigen gewin, zoals de mondiale economie nu voornamelijk werkt. Dat is zelfs wiskundig bewezen.

Zo blijkt de religieuze Franciscus dezelfde waarheid te verkondigen als de verstandelijke  wetenschapper. Zo blijken de geest en de harde cijfers dezelfde uitkomsten op te leveren. Solidariteit is dus welbegrepen ieders belang. Fratelli tutti werkbaar gemaakt in de coöperatie.