De Coöperatie Code
De coöperatieve organisatie is een vorm van gezamenlijke bedrijfsvoering. In een coöperatie werken leden samen om zo meer te bereiken dan ieder voor zich. Het is vaak een verlengstuk van de eigen onderneming. We zien coöperaties in allerlei sectoren, groot en klein. Er zijn coöperaties van particulieren, overheden, werknemers of combinaties van al het voorstaande. In alle gevallen gaat het om een vereniging met een bedrijf. En in alle gevallen ligt er een visie aan ten grondslag, een welbegrepen eigenbelang verankerd in gezamenlijkheid. Door de samenwerking worden voordelen behaald die individueel niet of minder te realiseren zijn. Voordelen zoals een betere marktpositie of risicobeperking, maar ook betere informatie of maatschappelijke doelen.
De collectieve onderneming wordt gezien als een intelligente economische oplossing maar is in haar aard niet de gemakkelijkste. Het streven is een zorgvuldige afweging van individuele belangen te maken in een balans tussen de leden, eventuele directies, bestuurders en toezichthouders. Daar komt nog bij dat de coöperatie diverse bestuursmodellen kent. Niet in elke coöperatie liggen de verhoudingen, de taakverdeling en de rolinvulling dus hetzelfde. Wel hebben ze gemeen dat hun primaire doel is geformuleerd in een gedeeld ledenbelang en onderliggende visie. Coöperaties kunnen dus veel van elkaars praktijk leren en doen dat ook: zowel regionaal, nationaal en internationaal als sectoraal en verschillend in omvang en ledentypes.
Om het samenspel tussen de diverse machten binnen een coöperatie te helpen balanceren, kennen de coöperatieve ondernemingen een code. Nationale Coöperatieve Raad (NCR) is als belangenbehartiger voor de Nederlandse coöperaties initiator en penvoerder van deze Code.
Coöperatie Code 2024
De eerste Coöperatie Code werd door NCR ontwikkeld in 2005. Aanleiding was de behoefte van coöperaties aan een eigen code die ondersteuning en inspiratie biedt. De coöperatie wijkt immers qua doel, waarden en organisatie af van de kapitaalvennootschap. Doorgaans zijn leden van een coöperatieve onderneming meer betrokken bij de coöperatie, is er minder sprake van afwezigheid bij de vergaderingen van de leden en worden de leden in een eerder stadium betrokken bij de besluitvorming.
De Coöperatie Code uit 2005 werd herzien in 2019. Anno 2024 hebben recente ontwikkelingen en gewijzigde (maatschappelijke) inzichten, zoals duurzaamheid, ertoe geleid dat de Coöperatie Code op enkele punten opnieuw is aangepast. Hoewel de kenmerkende coöperatieve beginselen hierbij grotendeels ongewijzigd zijn gebleven, is ervoor gekozen om met name in de Voorschriften een bepaalde focus beter tot uitdrukking te laten komen. De Code 2024 betreft dus een geactualiseerde versie van de Code uit 2019.
Voor wie is de Coöperatie Code?
De Coöperatie Code is bedoeld voor alle coöperaties die zijn aangesloten bij de Nationale Coöperatieve Raad (NCR), groot en klein, ongeacht de sector waarin men actief is of het gehanteerde besturingsmodel. Omdat de Code ten doel heeft te fungeren als hulpmiddel om coöperatief ondernemerschap, ledenbetrokkenheid en collectiviteit te verbeteren, wordt ernaar gestreefd dat de Coöperatie Code ook door andere coöperaties wordt nageleefd. De Principes en Voorschriften zijn immers algemeen bruikbaar en breed toepasbaar.
Coöperaties hebben behoefte aan een eigen code omdat:
- de ledenstructuur van een coöperatie uniek is en niet terugkomt in een andere code;
- de code een gemeenschappelijk kader geeft van normen en uitgangspunten dat niet in wetten en statuten staat;
- de code als baken kan dienen voor het geval de coöperatie niet optimaal functioneert;
- er behoefte is aan concrete handvatten die echter niet te beperkend en te belastend mogen zijn.
Doel van de Coöperatie Code
De Coöperatie Code heeft als doel bij te dragen aan verbetering van het coöperatief ondernemerschap, ledenbetrokkenheid en collectiviteit. De Coöperatie Code bevat bewust geen uitgebreide (afvink)lijst met geboden en verboden maar is gebaseerd op principes. Dit is in lijn met actuele maatschappelijke geluiden aangaande codes. De Coöperatie Code beoogt het gesprek te stimuleren bij de coöperaties onderling en bij de coöperatie intern, zowel onder haar bestuurders als haar leden.
Structuur Code
De Coöperatie Code bestaat uit drie onderdelen: Principes, Voorschriften en Good Practices.
De Principes zijn kenmerkend voor de coöperatieve rechtsvorm. Zij hebben betrekking op coöperatief ondernemerschap (de coöperatie voert een bedrijf), collectiviteit en wederkerigheid (de leden werken onderling en met de coöperatie samen hetgeen tot toegevoegde waarde leidt) en de basis van de coöperatie: ledenbetrokkenheid.
De Voorschriften bevatten gedragsregels of nadere bepalingen die een concretere invulling van het Principe beschrijven. Het implementeren hiervan in de coöperatie zal de werking van en samenwerking binnen de coöperatie bevorderen.
Om coöperaties te ondersteunen en te faciliteren bij het implementeren van de Principes en Voorschriften, bij de keuze voor een bepaald model en bij de verdere
inrichting van de structuur van de coöperatie, zijn diverse toepassingen en uitwerkingen verzameld. Deze Good Practices zijn bedoeld als leidraad, ter inspiratie
en als handvatten. Het al dan niet toepassen van de Good Practices staat ter beoordeling van de coöperatie. De Principes en de Voorschriften zijn leidend en gelden
voor alle coöperaties, door alle sectoren heen, ongeacht de omvang van de coöperatie.
Toepassing en naleving
De Coöperatie Code is gebaseerd op breed gedragen coöperatieve principes en gedragsregels. Deze zijn niet vrijblijvend: van NCR-leden wordt verwacht dat ze de Principes en Voorschriften van de Coöperatie Code naleven.
NCR vraagt zijn leden om jaarlijks aan hun eigen leden verantwoording af te leggen over de opvolging van de Coöperatie Code en over de overwegingen die hieraan ten grondslag liggen: de toepassing en naleving van de Coöperatie Code wordt jaarlijks door de coöperatie geagendeerd en voorzien van een toelichting en motivering in het jaarverslag.
Leden spreken hun coöperatie aan op de naleving ervan en ook coöperaties spreken elkaar onderling hierop aan. De Coöperatie Code geldt als geslaagd indien hij leidt tot bewustwording van de gedachte die er aan ten grondslag ligt enerzijds, en tot een levendige dialoog binnen en buiten de coöperatie anderzijds.
Wilt u alle informatie over de Coöperatie Code binnen handbereik? Klik dan op onderstaande afbeelding om de brochure te openen.
Klikhier om de Principes & Voorschriften te lezen.
Klik hier om de meest recente versie van Good Practices te openen.
Verdere ondersteuning door NCR
De bepalingen uit de Code komen voort uit gedegen onderzoek en uit verzamelde Good Practices gedurende het 90-jarige bestaan van NCR.
NCR is zijn leden en andere coöperatieve ondernemingen graag behulpzaam bij het toepassen van deze Code, bij het beantwoorden van vragen, en houdt zich aanbevolen voor suggesties.
Neem contact op!